تولد کودک همراه با خوشحالی، نگرانی و انتظار زیاد برای تمام شدن یک دوره ی نسبتا اضطراب آور میباشد. اما چیزی که انتظار نمیرود مشکلات و بیماری های بعد از آن هست که حتی اگر در دوران بارداری مادر یا پدر آنرا احساس کنند به استرس کوتاه مدت و طبیعی ربط خواهند داد. یکی از این بیماری ها افسردگی پس از زایمان میباشد.
افسردگی پس از زایمان چیست؟
طی آخرین تحقیقات به عمل آمده؛ پس از تولد نوزاد اگر افسردگی با علائمی که قبلا ذکر شده بیشتر از دو هفته بماند ما میتوانیم احتمال افسردگی پس از زایمان را در گزینه های احتمالی لحاظ کنیم.
این افسردگی از یک یا دو ماه و تا چندین سال به طول می انجامد. سوای دوره ی طولانی اگر درمان مناسبی صورت نگیرد، ممکن است بسیار خطرناک برای خود و اطرافیانمان از جمله کودک باشد.
افسردگی پس از زایمان در یک طیفِ خفیف تا شدید ادامه داد که نوع شدید آن حتی به عنوان دسته ی ثانویه ی افسردگی پس از زایمان قرار دارد.
انواع افسردگی پس از زایمان
- افسردگی در طیف متفاوت
- روانپریشی
1. افسردگی در طیف متفاوت
یعنی مادر و پدر احساسات و افکاری که در افسردگی وجود دارد را زیاد یا کم و در فاصله ی زمانی متفاوت در طیف، احساس میکنند، این افکار شامل:
- خستگی
- اضطراب
- تنش روانی
- نقص روند طبیعی خواب
- نقص روند طبیعی خورد و خوراک
- افکار راجع به خودکشی
- افکار حول محور اذیت و آزار به خود یا دیگری
این دسته از علائم که گفته شد نمیتوانند در واقعیت رسوخ پیدا کرده یا در حالت بسیار کم همراه با هشیاری و عملکرد نسبتا صحیح مغزی اتفاق میوفتد.
یعنی شما یک بینش نسبی نسبت به اینکه باید خورد و خوراک خود و بچه را به درستی تامین کنید، از جایتان بلند شوید و برای زندگی، زندگی کنید دارید.
حتی اگر این همراه با اختلالاتی باشد و اگر به بهترین نحو انجام نشود شما از دیگران کمک خواهید گرفت.
2. روانپریشی
اما در روانپریشیِ افسردگی پس از زایمان مستقیما افکار و تمایلات، خطرناک تر و شدید تر هستند در نتیجه احتمال به وقوع پیوستن نیز بسیار جدی باید در نظر گرفته شود.
علائم روانپریشی در افسردگی پس از زایمان:
- افکار خودکشی و برنامه ریزی های مکرر در این مورد
- تمایل آسیب زدن به نوزاد
- تمایل آسیب به دیگر کودکان یا همسر
- توجه نکردن به نیاز های کودک مثل گریه یا غذا خوردن
- علاقه نداشتن به کودک
- توهم آسیب زدن به خود یا کودک شامل خفگی یا پرت کردن کودک
افسردگی پس از زایمان در مردان و زنان
بسیاری از ما به اشتباه تصور میکنیم افسردگی در این مدت بارداری و زایمان تنها برای زنان اتفاق میوفتد اما پژوهش ها نشان میدهد هر دو والد امکان ابتلا به افسردگی پس از زایمان را دارند.
و اصلا گاهی پدر خانواده بدون اینکه مادر احساس افسردگی داشته باشد دچار این اختلال میشود.
علائم افسردگی پس از زایمان در مردان
- اضطراب و تنش روانی
- عدم نگهداری از کودک خردسال
- دوری جویی و فرار از بودن بین خانواده
- عدم توانایی برقراری روابط زناشویی
- سردی عاطفی و احساسی
علائم افسردگی پس از زایمان در زنان
- اضطراب و تنش روانی
- احساس غم شدید
- عدم توانایی انجام وظایف همیشگی
- به هم خوردن روابط اجتماعی و زناشویی
- گیجی و عدم توجه
چرا دچار افسردگی پس از زایمان
مسئله ی حائز اهمیت قبل از عنوان کردن دلایل ابتلا به افسردگی پس از زایمان تغییر نگرش هست.
بسیاری از والدین تصوراتی همچون ناکفایتی، آماده نبودن برای بچه داری و اینکه لیاقت کودک خود را ندارند در سرشان پرسه میزند.
همین باعث میشود جلوی خود را برای درمان و بروز اختلال بگیرند. البته این انکار تنها از نظر خودشان مفید واقع میشود ولی در واقعیت همچنان عملکرد همیشگی خود را ندارند.
زمانی که مادر یا پدر سعی میکنند ادای خود بودن در بیاورند تا کسی از عدم صلاحیتشان حرف نزد یا خودشان در خفا حسِ آدم بد بودن نداشته باشند این افسردگی تا سالها گریبان گیر آنها خواهد بود و بالاخره باعث ایجاد اختلالاتِ شغلی، اجتماعی، تحصیلی و حتی نوع بزرگ کردن کودک میشود.
هنگامی که شما به افسردگی پس از زایمان دچار شده اید حتی اگر بتوانید رفتار و حرف هایتان را کنترل کنید، صداقت و همدردی که وجود نداشته باشد هیچوقت به حالت بهینه و مناسبی برای یک ارتباط موثر نخواهید رسید.
دلایل ابتلا به افسردگی
- وراثت
- محیط اجتماعی
- کارکرد خانواده
- فیزولوژیک
1. وراثت
داده ها نشان میدهد اگر در خانواده تان یک یا چند نفر دچار این بیماری یا دو قطبی و هر نوعی از بیماری روانی هست هنگامی که شما به عنوان پدر یا مادرِ نوزاد تازه متولد شده هستید، احتمال ابتلا به افسردگی افزایش میابد.
میتوانید با غربالگری های توصیه شده توسط دکتر خود از این اطمینان حاصل نمایید و از قبل تحت درمان قرار گیرید.
2. محیط اجتماعی
مسلما حضور افراد حمایت کننده، آگاه در هنگام نیاز به کمک و به دور از تنش های روانی روی سلامت شما تاثیر گذار خواهد بود.
حتی در روانشناسی اجتماعی هنگامی که کودک دچار نقص های روانی و رشدی است، توصیه میشود محیط اجتماعی او را غنی از محرک های مفید کرده و تا جایی که امکان دارد از استرسور ها ( استرس های منفی برای زندگی که جلوی رشد مناسب را میگیرد) دوری کنید.
حتی روانشناس ها گاهی پیشنهاد عوض کردن خانه، مدرسه یا مهد کودک را میدهند.
همین کار برای والدین کودک نیز باید انجام شود.
اگر دوستان یا فامیلی دارید که بعد از هر بار مواجه با آنها درخانه درگیری و بحث پیش می آید یا خود را ناراحت تر و عصبی تر از قبل پیدا میکنید، لازم است یک تجدید نظر درباره ی افراد نزدیکتان داشته باشید.
کارکرد های مناسب محیط اجتماعی شامل:
- آگاهی مادر و پدر و خواهر برادران بزرگتر نسبت به رشد صحیح نوزاد و شیوه های مراقبت هست.
- آگاهی از آثار منفی مصرف الکل، دارو های مخدر، سیگار و تنباکو و … نسبت به روان و جسم خود و کودک تازه متولد شده.
- افزایش اطلاعات راجع به خودتان.
اگر پدر و مادر به فکر بهداشت روانی و جسمی خود نباشند، زمانی برای معاینه به پزشک یا متخصص روانی نگذارند کودکانشان نیز این را یاد میگیرند و این دایره ی معیوب ادامه خواهد یافت. - نشان دادن خود واقعی تان
اگر حالتان بد هست قبل از اینکه به یک انفجار سمی تبدیل شود آن را با همسر خود در میان بگذارید. بی توجهی به هر گونه ضعف فیزیکی و روانی پس از دو هفته ی اول زایمان تا نهایتا یک ماهه اول میتواند اثرات بلند مدت و جدی داشته باشد.
3. فیزیولوژیک
یکی از دلایل ابتلا به افسردگی پس از زایمان کاهش بیش از حد هورمون هایی نظیر تستسرون و پروژسترون در بدن است.
همچنین دیگر غدد نیز ممکن است تعادل شیمیایی خود را از دست داده باشند.
مثلا از عوامل موثر در افسردگی کمبود قابل توجه دوپامین و سرتونین میباشد.
پس شما با یک چکاپ کلی و مراجعه به پزشک میتوانید بسیار ساده این مشکل را که در دراز مدت پیامد های مشکل آفرینی دارد، حل کنید.
پیامد های افسردگی پس از زایمان
در صورت عدم توجه به علائم افسردگی که گفته شد و قطعا برای هیچ کس خوشایند نخواهد بود یک سری پیامد های کلی شامل موارد زیر هست:
- ناتوانی در عشق ورزیدن و نگهداری موثر از کودک
- گریه بیش از حد معمول
- بی قراری یا عدم توانایی کنترل خشم
- مشکل مراقبت از خود
- احساس گناه و بی ارزشی
- عدم توانایی تصمیم گیری در اکثر مواقع
- قضاوت های اشتباه و افکار مشوش
عوامل افزایش احتمال افسردگی پس از زایمان
از جمله عوامل دو سویه در توجه نکردن به علائم افسردگی و پیامد هایی که خواهد داشت و همینطور به دلیل این پیامد ها افسردگی شما تشدید خواهد شد؛ از جمله:
- اخراج از محل کار
- دعواهای خانوادگی مکرر
- عدم توانایی در حل کردن تعارضات
- ویژگی های شخصیتی منفی مثل حرف نزدن از مشکلات و کم ارزش شمردن مشکلات خود
- توجه نکردن به افسردگی یا دیگر علائم قبل از بارداری و دروه ی زایمان
- خشونت خانوادگی
- سوگ و از دست دادن عزیز
- زایمان زودرس
- مشکلات جسمانی کودک تازه متولد شده
درمان افسردگی پس از زایمان
درمان ها به دو دسته تقسیم میشوند.
- دارو درمانی
- روان درمانی
1. دارو درمانی
معمولا برای طیف افسردگی که سرتونین و دوپامین در مغز کاهش یافته SSRI ها تجویز میشود.
که با توجه به صلاحدید روانپزشک این خانواده ی دارو ها دوز مناسب و طول زمان متفاوت را مصرف خواهد کرد.
دارو برای مدت طولانی نخواهد بود و باید بعد از به تعادل رسیدن برای پاسخ به روان درمانی قطع شود.
لازم به ذکر است که دارو های افسردگی پس از زایمان معمولا بدون خطر میباشد.
2. روان درمانی
افسردگی پس از زایمان مسلما نیازمند درمان روانی هست که میتوانید این کارها را در جلسات انجام داده و با درمان برگشتن به حالت طبیعی خود را تجربه کنید:
- صحبت از مشکلات
- بیرون ریختن افکار به هم پیچیده شده و آزاردهنده و بعضا ترسناک
- پیامد تفکراتی که فکر میکنید به خود یا دیگری آسیب میزنید بدون احساس قضاوت شدن
- ناتوانی هایی که تجربه کرده اید شامل نقص در تصمیم گیری و قضاوت
- و بهبود دیدگاه نسبت به خود و فرزندان هست.
معرفی کتاب مرتبط با افسردگی
میتوانید کتاب هایی که به شما خودشناسی و معرفت واقعی را نشان میدهد بخواهید:
- از جمله کتاب های دکتر دبی فورد ( نیمه تاریک وجود)
- آلن دو باتن
- کریشنا مورتی ( خود شناسی حقیقی)
- ایکیگای ( جستن معنای زندگی)
اصلا فلسفه ی تجویز کتاب همراه با زمانی که درحال درمان هستید این میباشد که کتاب ها همیشه در کنارتان هستند تا به شما کمک کنند.
یک جورهایی شبیه به دکتر بیست و چهار ساعته عمل میکنند. شما میتوانید هر زمان که خواستید صفحه مورد نظرتان را باز کنید و یک رهیافت جدید برای مشکلات پیدا کنید.
نتایج روند موثر درمان افسردگی پس از زایمان
اگر به روانپزشک یا روانشناس برای افسردگی پس از زایمان مراجعه کرده اید و میخواهید از روند درمان موثر خود اطمینان حاصل فرمائید نیازمند به توجه به دو فاکتور میباشید:
- نوع روان درمانی
- سایر عوامل تاثیر گذار
1 نوع روان درمانی
اگر شما در حال روانکاوی هستید یعنی شیوه ای که در ابتدا با فروید و یونگ و از تداعی آزاد کلمات یا متلکم وحده بودن نشات گرفته و امروزه طرحواره درمانی نیز بخش بزرگی از آن است؛ روند درمان شما طولانی خواهد بود.
با سه تا شش ماه تاثیر خارق العاده ای احساس نخواهید کرد اما این به معنای انصراف یا دلسرد شدن از درمان نباید باشد زیرا یکی از عمیق ترین درمان ها همین روانکاوی میباشد.
اما روش های دیگری مثل cbt (درمان مبتنی بر رفتار و هیجان) یعنی آنچه روی اعمال و افکارتان همزمان با هم کار میکند و چه بسا بیشتر روی عملکرد مانور دهد شما میتوانید تفاوت و بهبود را زودتر مشاهده کنید.
2 سایر عوامل تاثیر گذار
شاید با خود بگوید پس من که روند درمانم را کامل گذراندم چرا به وضعیت مطلوب نرسیدم؟!
پاسخ این سوال احتمالا در اطرافتان هست.
جایی که زندگی میکنید و بهتر بگوییم، با افرادی که زندگی میکنید.
آنها میتوانند تاثیر بسزایی در روند درمان شما داشته باشند.
چه بسا بعد از درمان هر نوع بیماری از جمله افسردگی پس از زایمان ممکن است به خاطر همین تاثیرات محیط و اجتماع دوباره به حالت قبلی خود یا شدید تر برگردید.
پس روان درمانی صرفا روی خودتان در صورتی که اطرافیان موثر و سمی داشته باشید نتیجه بخش نخواهد بود.
توصیه میشود در جلسات درمان راجع به این موضوع و روش های ممکن برای حل آن با روانشناس خود صحبت کنید.
چه کمکی از دست دوستان نزدیک خانواده دچار افسردگی برمی آید
اگر شما دوست یا خانواده ی فردی هستید که به تازگی بچه به دنیا آورده و فکر میکنید علائم بالا در آنها وجود دارد لازم به انجام چند عمل هستید:
- با آنها صحبت کنید ( نه صرفا برای مراجعه به درمانگر. فقط یک گوش شنونده ی عاقل باشید تا اضطراب هایشان بیرون بریزد).
- از علائم افسردگی به آنها خبر بدهید. ولی نه در حدی که بترسانید یا فکر کنند دیوانه هستند.
- مراکز بهداشت و درمان را به آنها معرفی کنید.
- رازدار باشید و حرف ها و نگرانی هایشان را به بقیه منتقل نکنید. خودتان هم جوری که با یک بیماری وخیم در ارتباط هستید نگاهشان نکنید و رفتار شدیدی نشان ندهید.
نتیجه گیری: ابتلا به افسردگی پس از زایمان یکی از عواملی ست که گوش به زنگی بالایی نیاز دارد زیرا اگر به علائم آن بی توجهی کنید تا سالها گریبانگیر شما خواهد بود.
سوای این مسئله ممکن است باعث صدمه زدن به شما و عزیرانتان شود در حالی که یک درمان مشخص و روتین میتواند همه ی این خطرناک و عوامل افسردگی را از بین ببرد.
یادتان باشد شما هنوز هم یک انسان هستید که میتواند مشکلات متعددی داشته باشد و اینکه با فرزندآوری باید یک سوپر قهرمان باشید را از سرتان بیرون کنید.
منابع:
بدون دیدگاه