آشنایی با نظریه ناخودآگاه فروید

در این مقاله قصد داریم تا شما را با نظریه ناخودآگاه فروید آشنا کرده و به بیان کاربرد، نحوه عملکرد و نحوه دسترسی به آن خواهیم پرداخت.

مقدمه ای بر نظریه ناخودآگاه فروید (نظریه کوه یخ)

نظریه کوه یخ فروید استعاره‌ای از سه سطح ذهن انسان است: خودآگاه، نیمه‌هشیار یا نیمه‌آگاه و ناخودآگاه. ضمیر خودآگاه نوک کوه یخی است که در بالای آب قابل مشاهده است و حاوی افکار، احساسات و آرزوهایی است که در هر لحظه از آنها آگاه هستیم.

نظریه کوه یخ

ضمیر نیمه‌آگاه بخشی از کوه یخ است که در زیر آب غوطه‌ور است، اما همچنان قابل‌دسترسی است و حاوی خاطرات و اطلاعاتی است که به‌راحتی می‌توان به آگاهی رساند.

ضمیر ناخودآگاه قسمت وسیع و پنهانی از کوه یخ است که در اعماق سطح آب قرار دارد و حاوی انگیزه‌ها، خواسته‌ها و احساسات سرکوب شده و ابتدایی است که بدون آگاهی ما بر رفتار ما تأثیر می‌گذارد.

ضمیر ناخودآگاه از نظر فروید

در نظریه ناخودآگاه فروید آمده است که این ضمیر به‌نوعی منبع اولیه رفتار انسان است. بدین صورت که ضمیر ناخودآگاه حاوی غرایز و انگیزه‌های اساسی است که اعمال ما را هدایت کرده و بر آنها کنترل دارند. همچنین فروید معتقد است که ضمیر ناخودآگاه تجربه‌های آسیب‌زا و دردناکی را در خود ذخیره دارد که برای ذهن خودآگاه ما بسیار تهدیدکننده و ناخوشایند هستند. با این حال تجربیاتی بوده‌اند که هنوز هم بر شخصیت و احساسات ما تأثیرگذار هستند. در نظریه ناخودآگاه فروید پیشنهاد شده است که امکان ارتباط با ضمیر ناخودآگاه از طریق لغزش‌های زبانی، رویاها و نمادها وجود خواهد داشت.

ضمیر ناخودآگاه چگونه کار می کند؟

در نظریه ناخودآگاه فروید اشاره شده است که ضمیر ناخودآگاه از طریق ایجاد و تقویت ارتباطات بین شبکه‌های عصبی که اطلاعات و احساسات را ذخیره می‌کنند، عمل می‌کند. بدین معنا که بخش قابل‌توجهی از اطلاعاتی که می‌دانیم یا به‌خاطر می‌آوریم، در حوزه ناخودآگاه قرار دارند.

همچنین ضمیر ناخودآگاه بسیار سریع‌تر و کارآمدتر از ذهن خودآگاه عمل می‌کند و قادر است تا به طور هم‌زمان چندین جریان اطلاعاتی را پردازش کند. البته چنین سیستمی مستعد اشتباه و سوگیری‌های نادرست نیز خواهد بود. بدین دلیل که ضمیر ناخودآگاه برای انجام چنین کاری از قوانین ساده‌ای پیروی می‌کند که فرایند تصمیم‌گیری را ساده می‌کنند، اما همواره دقت لازم را نخواهند داشت.

چگونه ضمیر ناخودآگاه بر رفتار تأثیر می گذارد؟

ضمیر ناخودآگاه به روش‌های مختلفی همچون روش های زیر می‌تواند بر رفتار ما تأثیر بگذارد:

• تحت‌تأثیر قراردادن احساسات، عواطف و انگیزه‌های انسان‌ها که اغلب بدون آگاهی و یا کنترل آگاهانه افراد صورت می‌گیرد.
• ایجاد مکانیزم‌های دفاعی برای محافظت در برابر اضطراب به روش‌هایی همچون انکار یا فرافکنی.
• کمک به شکل‌گیری شخصیت، تصویر ذهنی و هویت فردی بر اساس تجربیات گذشته.
• کمک به ایجاد خلاقیت، شهود و بینش از طریق دسترسی به تداعی‌ها و ایده‌هایی که توسط ضمیر ناخودآگاه تولید می‌شوند.

نحوه دسترسی به ضمیر ناخودآگاه

روش‌های زیر برای دسترسی به ضمیر ناخودآگاه بر طبق نظریه ناخودآگاه فروید معرفی شده اند:

• توجه به رویاها. رویاها توسط ذهن ناخودآگاه تولید و حتی توسط همین بخش از ذهن سرکوب و یا سانسور می‌شوند. بدین ترتیب می‌توان از رؤیاها برای دسترسی به ذهن ناخودآگاه استفاده کرد.
• تمرین تداعی آزاد. روش دیگری است که در نظریه ناخودآگاه فروید برای دسترسی به ضمیر ناخودآگاه توصیه شده است. تداعی آزاد روشی است که در آن از شما خواسته می‌شود تا هر آنچه که به ذهنتان می‌رسد را بنویسید یا رسم کنید. سپس این متن‌ها یا الگوهای پدید آمده دقیقاً به همان حالتی که رسم شده‌اند، تجزیه‌وتحلیل خواهند شد. با این هدف که بتوانیم به اطلاعاتی از ضمیر ناخودآگاه دسترسی پیدا کنیم.
• مدیتیشن. مدیتیشن روشی است که با متمرکز کردن توجه فرد بر روی موضوع خاص، تلاش می‌شود تا افکار و احساسات منحرف‌کننده که در ضمیر ناخودآگاه ایجاد می‌شوند، نادیده گرفته شده یا رها شوند.
• هیپنوتیزم. روش دیگری است که بنا به نظریه ناخودآگاه فروید امکان دسترسی به ضمیر ناخودآگاه را به ما می‌دهد. هیپنوتیزم در اصل حالتی تغییر یافته از خودآگاهی است که این امکان را به ضمیر ناخودآگاه می‌دهد که به پیشنهادات و دستورات داده شده پاسخگو شده و یا آنها را بپذیرد.

سخن پایانی

در این مقاله شما را با نظریه ناخودآگاه فروید آشنا کردیم و به ارائه توضیحاتی درباره ضمیر ناخودآگاه پرداختیم. درصورتی‌که به موضوعات روانشناسی و نظریات فروید علاقه‌مند هستید، از شما دعوت می‌کنیم تا به مطالعه سایر مقالات این وبلاگ نیز بپردازید.