اضطراب اجتماعی چه تاثیری بر خاطرات و حافظه می گذارد؟

موضوعات در این مقاله

اضطراب اجتماعی چه تاثیری بر خاطرات و حافظه می گذارد؟

عقیده اصلی در مطالعات اخیر درباره اختلال اضطراب اجتماعی، این است که افراد مبتلا، به هنگام مواجهه با موقعیت های اجتماعی که در آن احتمال ارزیابی منفی توسط دیگران را می‌بینند، به طور فزاینده ای بر خودشان متمرکز شده و خود را ارزیابی می‌کنند. فرایندهای روانشناختی دخیل در اختلال اضطراب اجتماعی را پیشتر در دو مقاله بررسی کرده ایم( مقاله اول(کلیک کنید) و مقاله دوم (کلیک کنید)). به طور کلی، تمرکز بر خود در توانایی شخص برای پردازش اطلاعات مخالف با باورهای منفی شخص درباره خودش و دیگران اخلال ایجاد می‌کند. همچنین، تمرکز افراطی بر خود می‌تواند در توانایی شخص برای مدیریت موقعیت اجتماعی اخلال ایجاد کرده و عملکرد او را با مشکل مواجه کند که در نهایت می‌تواند منجر به واکنش منفی دیگران هم بشود.

تحقیقات متعددی تمرکز افراطی بر خود را در اختلال اضطراب اجتماعی تایید می‌کنند. در موقعیت های اجتماعی تنش‌زا ، افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی افکار شامل خودارزیابی منفی (مثلا، من کسالت آورم) را بیشتر از افکار متمرکز بر دیگران (مثلا، دیگران فکر میکنند که من کسالت آورم) تجربه می‌کنند. آنها همچنین حواسشان را روی عوامل مزاحمی مانند ضربان قلب بالایشان متمرکز می‌کنند. توجه بیش از حد به خود و دنیای درونی، یکی از دلایلی است که باعث می‌شود افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی حافظه ضعیفی از جزئیات در موقعیت‌های اجتماعی که در گذشته نزدیک رخ داده اند داشته باشند.

همچنین، افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی، زمانی که در موقعیت های اجتماعی تنش‌زا قرار می‌گیرند، در ذهنشان تصاویر خودساخته ای از خودشان و رفتارشان شکل می‌دهند. این تصاویر از کیفیت تهاجمی، با بار هیجانی منفی و تحریف شده ای برخوردارند، که از نقطه نظر یک مشاهده‌گر ایرادگیر نمایش داده می‌شوند و به باور مبتلایان اضطراب اجتماعی، این همان چیزی است که آنها درمقابل دیگران به نظر می‌آیند. این تصاویر ظاهر شونده در اضطراب اجتماعی معمولا در تجارب شخص از تحقیر، انتقاد و طرد ریشه دارند.

حال، آنچه که در این مقاله به آن می‌پردازیم این است که این تصاویر و تجربیات درونی شخص مبتلا به اضطراب اجتماعی در زمان مواجهه با موقعیت اجتماعی، چگونه به خاطرات این افراد شکل می‌دهند؟ و اصولا چه تفاوتی بین خاطرات افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی و افراد عادی وجود دارد؟ در ادامه به چند مورد از این تفاوت ها می‌پردازیم:

۱.گرایش به دیدن خود از نقطه نظر مشاهده گر بیرونی

تحقیقات متعددی نشان داده اند که افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی، به هنگام به یادآوردن موقعیت های اجتماعی اضطراب آور، به خودشان از نقطه نظر یک مشاهده گر بیرونی نگاه می‌کنند، آنطور که فکر می‌کنند مخاطب آنها را می‌بیند. درواقع، خاطرات آنها از نقطه نظر یک ناظر بیرونی شکل می‌گیرد. درحالی که افراد عادی، معمولا در خاطراتشان دیدی میدانی دارند، به طوری که از چشم خودشان به اتفاقات نگاه می‌کنند، نه از دید یک مخاطب یا مشاهده‌گر بیرونی.

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که به یادآوردن تصاویری از خود از نقطه نظر مشاهده گر بیرونی، در یک موقعیت اجتماعی اضطراب را افزایش داده و باعث می‌شود فرد عملکرد بدتری در آن شرایط داشته باشد.

چرا افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی خاطراتی با دید ناظر بیرونی دارند؟ چون هنگامی که یک موقعیت اجتماعی را تهدید کننده می‌یابند، حواسشان را بر خودشان متمرکز می‌کنند و تصویری از خودشان از دیدگاه یک ناظر بیرونی شکل می‌دهند، و در این تصویر به دنبال ایرادات خودشان می‌گردند، درحالی که بطور همزمان بخشی از حواسشان را به شناسایی تهدیدهای اجتماعی بیرونی اختصاص می‌دهند. درواقع آنها چند تکلیف را بطور همزمان انجام می‌دهند، که باعث عملکرد ضعیف آنها در موقعیت اجتماعی می‌شود، و با افزایش پیچیدگی موقعیت اجتماعی این عملکرد بدتر هم می‌شود. به همین خاطر است که در افرادی که از سخنرانی درمقابل جمع می‌ترسند، کم کردن تمرکز بر خود، بطور قابل توجهی اضطراب را کاهش می‌دهد.

جالب این است که افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی تنها خاطرات موقعیت های اجتماعی تنش‌زا را از نقطه نظر مشاهده‌گر بیرونی می‌بینند، درحالی که در خاطرات موقعیت های غیراجتماعی تنش‌زا، مانند افراد عادی، دیدی میدانی دارند، بطوری که از چشم خودشان به اتفاقات نگاه می‌کنند.

۲.جزئیات حسی کمتر و خودارجاعی بیشتر

خاطرات موقعیت های اجتماعی در افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی، از جزئیات حسی کمتری برخوردار است و حاوی اطلاعات بیشتری درباره خود شخص است. بعلاوه، در این خاطرات، افراد مبتلا، اطلاعات مرتبط به خودشان را بهتر از اطلاعات مرتبط به دیگران به یاد می‌آورند. درحالی که در افراد عادی چنین نیست.

این ویژگی مطابق با نظریه های شناختی رفتاری اضطراب اجتماعی است. همانطور که اشاره شد، در این نظریه ها بیان میدارند که زمانی که فرد مبتلا به اضطراب اجتماعی فکر می‌کند در معرض ارزیابی منفی توسط دیگران قرار دارد، حواسش را بر خودش متمرکز می‌کند که منجر به رمزگردانی بهتر اطلاعات مرتبط به خود در حافظه می‌شود. در عین حال، این تمرکز بیش از حد بر خود در پردازش اطلاعات مرتبط با محیط و دیگران اخلال ایجاد می‌کند. بنابراین، اطلاعات محیطی مانند جزئیات حسی موقعیت و اطلاعات مرتبط با دیگران بطور ناقصی در حافظه رمزگردانی می‌شود که در یادآوری بعدتر آنها اشکال ایجاد می‌کند.

مانند مورد قبلی، این ویژگی ها مختص به خاطرات اجتماعی است و افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی در خاطرات مرتبط به وقایع غیراجتماعی این ویژگی ها را تجربه نمی‌کنند.

۳.اسناد های درونی موقعیت های منفی

هرچه اضطراب و تنش در یک موقعیت اجتماعی افزایش می‌یابد، افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی اسناد های درونی و پایدار بیشتری انجام می‌دهند. یعنی چه؟ یعنی با افزایش اضطراب در آن موقعیت، پیامدهای منفی را بیشتر به عوامل درونی و پایدار-به عبارتی بیشتر به خودشان-نسبت میدهند. این دقیقا برخلاف سبک اسنادی افراد عادی است: هرچه یک موقعیت اجتماعی تهدیدکننده تر شود، افراد عادی پیامدهای منفی را بیشتر به عوامل موقعیتی-و نه به خودشان-نسبت می‌دهند. در کل، افراد موفقیت هایشان را به ویژگی ها و توانایی های درونی‌شان نسبت می‌دهند، درحالی که شکست‌هایشان را به بدشانسی، سخت بودن تکلیف، یا دیگر عوامل بیرونی نسبت می‌دهند. اما این سوگیری به نفع خود در افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی برعکس می‌شود.

۴.یادآوری منفی تر بازخوردهای منفی مرتبط به خود و یادآوی مثبت تر بازخوردهای مرتبط به دیگران

کدی و تیچمن(۲۰۱۰) نشان دادند که افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی در شناسایی بازخوردها، بازخوردهای منفی که از دیگران گرفته اند را کمی منفی تر به یاد می‌آورند. درحالی که افراد عادی بازخورد منفی را به گونه ای تحریف می‌کنند که مثبت تر به نظر بیایند.همچنین در بازشناسایی بازخورد مثبت، مبتلایان اضطراب اجتماعی، در گذر زمان بازخوردهای مثبت خود را منفی‌تر ارزیابی می‌کنند، درحالی که نوعی سوگیری به نفع دیگران نشان می‌دهند، بطوری بازخوردهایی که دیگران دریافت می‌کنند را مثبت‌تر از آنچه که واقعا هست ارزیابی می‌کنند.

نکته جالب توجه این است که افرادی که سطح بالایی از اضطراب اجتماعی را دارند، نسبت به افراد عادی سوگیری کمتری در بازشناسایی بازخوردها نشان می‌دهند، درحالی که افراد عادی بازخوردهایشان را مثبت تر از واقعیت ارزیابی می‌کنند. این واقعیت نشان می‌دهد که سوگیری حافظه در اضطراب اجتماعی بهتر است به شکل نبود سوگیری مثبت بهنجار تعریف شود تا وجود سوگیری منفی. افراد با اضطراب اجتماعی پایین نوعی سوگیری مثبت از خود نشان می‌دهند که تاثیر محافظتی دربرابر اضطراب اجتماعی و افسردگی دارد.

۵.خاطرات تهاجمی غیر ارادی و تعمیم آنها به آینده

به خاطر آوردن غیر ارادی و تهاجمی خاطرات و تصاویر در طیف وسیعی از اختلالات روانی، ازجمله اضطراب اجتماعی قابل مشاهده است. در وضعیت روانی سالم و بهنجار هم خاطرات و تصاویر غیرارادی متدوال اند، اما معمولا مثبت هستند و ماهیت تهاجمی ندارند. چه چیزی باعث می‌شود افکار خودانگیخته غیر ارادی در اختلالات روانی، تهاجمی و مشکل زا شوند؟ یک عامل اساسی، پاسخ هیجانی شخص به آنها در زمان به یادآوردن آنهاست، که مستقل از محتوای خاطره و بار هیجانی مرتبط به خود خاطره است. همچنین، تحقیقات زیادی نشان داده اند که فرایندهای یکسانی در یادآوری خاطرات گذشته و تصور اتفاقات آینده درگیر هستند، که باعث می‌شود ماهیت تهاجمی خاطرات و تصاویر غیرارادی به تصورات شخص از آینده هم فرافکنی شود. افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی در کل اضطراب شدیدتر و شرم بیشتری به هنگام یادآوری خاطرات غیر ارادی و تصورات آینده تجربه می‌کنند. یک عامل تاثیرگذار در شدت واکنش هیجانی که افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی به این خاطرات نشان می‌دهند، در این است که آنها این نقش این اتفاقات را برای هویتشان تعیین کننده تر ارزیابی می‌کنند، درحالی که افراد عادی چنین اهمیتی را برای این اتفاقات قائل نیستند. این هیجانات شدید مرتبط با خاطرات غیرارادی را نمی‌توان به سادگی به عوامل حین وقوع اتفاق ربط داد، بلکه بیشتر حاصل خود فرایند خودانگیخته‌ی یادآوری هستند.

نتیجه

نظریات شناختی-رفتاری اضطراب اجتماعی، حساسیت به اطلاعات مرتبط به تهدید در محیط و تمرکز افراطی بر خود در موقعیت اجتماعی را از عوامل مهم در شکل‌گیری و تداوم این اختلال می‌دانند. در این مقاله، بر اساس این نظریات و تحقیقات انجام شده، به تفاوت هایی که این عوامل در شکل گیری و ایجاد خاطرات در اضطراب اجتماعی ایجاد می‌کنند پرداختیم. تجربه شخصی این خاطرات در افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی میتواند شامل نقطه نظر ناظر بیرونی، به یادآوردن اطلاعات بیشتر مربوط به خود و اطلاعات محیطی کمتر، سبک اسنادی متفاوت و خاطرات اضطراب آور غیرارادی باشد. همچنین تفاوت در سوگیری ارزیابی بازخورد در افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی و افراد عادی مشاهده می‌شود که در این مقاله به آنها پرداخته شد.