دو روش برای درمان اختلال وسواس فکری عملی وجود دارد:
- روش اول؛ گفتار درمانی یعنی صحبت کردن و مواجه شدن با آن افکار و امیال یا کارهای اجباری که از وسواس می آید.
- روش دوم؛ دارو درمانی ست. که هدف آن به تعادل برگشتن مواد شیمیایی مغز است.
اختلال وسواس فکری عملی چیست؟
طبق راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی (dsm) اختلال وسواس فکری عملی به دو نوع وسواس فکری و وسواس عملی تقسیم میشود.
1. وسواس فکری
تفکرات، امیال، تصورات ذهنی را شامل میشود که تکرار شونده هستند. فرد میداند این افکار ناراحت کننده، غیر قابل کنترل و حتی غیر قابل پیش بینی است.
وسواس فکری معمولا بعد از یک اتفاق یا سانحه ی تروماتیک رخ میدهد.
مطلب کامل استرس پس از تروما که ارتباط مستقیم با وسواس دارد را میتوانید با کلیک، بخوانید.
2. وسواس عملی
معمولا فرد برای رهایی از دست وسواس فکری و رسیدن به آرامش نسبی دست به عملی میزد تا صدای افکارش را آرام کند.
وسواس عملی با اینکه در جهت آرام کردن وسواس فکری ست اما مرتبط با حل کردن آن نیست.
مثلا فرد وسواس تصور میکند تنها در صورتی دستش تمیز است که ده بار آن را بشوید.
کار عملی که انجام میدهد شستن یازده بار دستش است. تفکرات و امیال تا مدتی ساکت خواهد شد اما همیشگی نیست.
روانشناسان معتقدند وسواس اگر فقط فکری باشد میتواند خطرناک تر باشد چرا که فرد هیچ راهی بارای تخلیه ی هرچند نامناسب آن ندارد.
افراد با اختلال وسواس فکری عملی دارای تصورات خودکشی و یا برنامه ریزی برای آن هستند.
علائم اختلال وسواس فکری عملی
- زندگی روزمره فرد دچار اختلال میشود.
- در تمام ابعاد کاری، تحصیلی و زندگی عاشقانه اش افکار و عمل وسواسی نمود پیدا میکند.
- فرد دارای افکار تکراری با تشریفات و زمان طولانی ست.
انواع اختلال وسواس فکری عملی
آلودگی: فرد گمان میکند همه جا کثیف است. خودش، لباسی که پوشیده و اگر در معرض دیگران باشد کثیف میشود. چندین بار خود را میشوید یا خانه را تمیز میکند.
چک کردن: آیا در خانه را بستم؟ ماشین را قفل کردم؟ اتو را از برق کشیدم؟
حتی ممکن است چندین بار عمل شستن را انجام بدهند یا در ماشین را قفل کنند اما هنوز ذهنشان آرام نگیرد.
ترس از آسیب رساندن به دیگران.: ممکن است باعث شود گوشه گیری و انزوا را انتخاب کنند.
شک و تردید: عدم اطمینان به تمام ابعاد هویت خودشان. هنگامی که علائم اصلی را میبینند اگر بینش متوسطی داشته باشند متوجه بد بودن اوضاع میشوند.
آنگاه به تمام امیال و گرایشات جنسی و یا فکری و اعمالی که انجام میدهند شک و تردید دارند.
تشخیص و تست برای درمان اختلال وسواس فکری عملی
هیچ تستی برای تشخیص یا درمان اختلال وسواس فکری عملی نیست.
تنها تشخیص آن است که درمانگرِ متخصص از فرد در حوزه های مختلف سوال میپرسد.
به طور مثال آیا تحت درمان با داروی خاصی است؟
آیا در طول مدتی که احساس وسواس فکری یا عملی دارد موادی مصرف کرده؟
اتفاق حائز اهمیت فیزیکی مثل به کما رفتن قبل از وسواس تجربه کرده؟
علائم و سمپتوم هایی که قابل مشاهده نیست را میپرسد.
درمان اختلال وسواس فکری عملی
1. رفتار درمانی
اولین راه که روانشناسان پیشنهاد میکنند درمان رفتاری هیجانی یا همان CBT است.
CBT مخفف cognitive behavioral therapy است که در آن درمانجو از لحاظ شناختی و رفتاری تحت درمان قرار میگیرد.
در مورد درمان اختلال وسواس فکری عملی ابتدا باید فرد را با آلودگی یا با عدم چک کردن مداوم، مورد درمان قرار دهیم.
به این صورت که با توجه به توانایی انعطاف پذیری ذهنی او راجع به مبدا این اختلال و شروع آن صحبت کنیم و کم کم درمانجو به این نتیجه برسد که ممکن است وسواس فکری و عملی خود اشتباه باشد.
بعد از آن کم کم رفتار های وسواسی را کاهش میدهیم و نه به طور یکباره قطع کنیم. که همواره همراه شناختن مناسب و آگاهی دادن به رفتار های درمانجو است.
یکی از درمان های رفتاری هیجان مواجه درمانی ست. به طور مثال فرد اگر وسواس فکری عملی آلودگی دارد او را به دست زدن به میزی که به نظرش آلوده است مواجه کنیم.
با این کار باورش راجع به کثیفی شکسته خواهد شد. البته نباید خیلی شدید باشد.
انواع دیگر درمان اختلال وسواس فکری عملی مدل سازی ست.
در مدل سازی یک فردی که درمانجو آن را قبول دارد و مورد تحسینش است را در نظر میگیریم و به درمانجو نشان میدهیم که این کار ها و رفتار هایی که انجام میدهد خلاف عرف و حتی مدلی ست که در ذهن او فردی قابل اعتماد و مورد تحسین است.
2. دارو درمانی
اگر بینش فرد با این اختلال وسواس بسیار پایین بود باید از دارو ها برای کاهش سطح اضطراب و آرامش او استفاده کنیم.
فردی که دچار اختلال وسواس فکری عملی ست تنش روانی و اضطراب بسیاری را تحمل میکند. چرا که در تمام لحظات زندگی ش با آن درگیر است.
و دلیل دیگری که دارد این است که عمل و افکارش با دیگران همخو نیست یا حتی با گذشته ی خود.
همچنین افراد ممکن است در پی یک اتفاق تروماتیک به وسواس دچار شوند که خود آن تروما تاثیرات جانبی منفی بسیاری دارد.
عوارض دارو های روانپزشکی
همانطور که گفتیم برای درمان اختلال وسواس فکری عملی داروهای ضد اضطراب باید تجویز شود که مانند همه ی دارو ها دارای عوارض جانبی هستند.
عوارض جانبی داروهای ضد اضطرابی تمایل به خودکشی و افکار خودکشی میتواند باشد.
در نتیجه روانپزشک تلاش میکند کمترین دوز دارو را تجویز کند و حتما دارو درمانی باید همراه روان درمانی باشد.
نتیجه گیری: درمان اختلال وسواس فکری عملی با درمان شناختی عملی و دارو های ضد اضطرابی ست.
برای وسواس باید به منشا اصلی آن که ممکن است اتفاق تروماتیک باشد توجه شود.
افراد ممکن است از اوایل نوجوانی این وسواس را داشته باشند و زندگی آنها را در صورت درمان نشدن به خطر بیندازد. میتوانید متن کامل را با کلیک کردن روی متن بخوانید.
منابع: mayoclinic
کتاب dsm5tr
[…] اضطرابی، مانند اختلال وسواس فکری-اجباری […]
[…] نیز پندار بسیار منتقدانه‌ای داشت. او دین‌داری را با وسواس که یکی از اختلالات روانی بود، مقایسه می‌کرد. او […]