فراشناخت چیست؟
فراشناخت، به زبان ساده، فکر کردن درباره فکر کردن است. دقیق تر بگوییم، به فرایندی اشاره دارد که ما تفکر و عملکرد خودمان را طرح ریزی، مشاهده و ارزیابی میکنیم. فراشناخت شامل آگاهی و تفکر انتقادی درباره :
- فرایند تفکر و یادگیری خود
- خودیت شخص به عنوان متفکر و یادگیرنده دارد.
عناصر فراشناخت
فراشناخت به سطحی از تفکر اشاره دارد که شامل:
- فعال داشتن فرایند تفکر در موقعیت های یادگیری
- برنامه ریزی یک روش برای انجام یک تکلیف یادگیری
- مشاهده و آگاهی از ادراک
- ارزیابی روند پیشروی به سمت تکمیل یک تکلیف
فراشناخت در حالت کلی دو بعد دارد: دانش فراشناختی و تنظیم فراشناختی
دانش فراشناختی به این اشاره دارد که یادگیرنده درباره یادگیری چه می‌داند. مثلا دانش شخص از توانایی های شناختی خود، دانش شخص درباره تکالیف معین، دانش شخص از استراتژی های در دسترس که می‌تواند برای تکلیف به کار گرفته شود.
تنظیم فراشناختی به این اشاره دارد که یادگیرنده برای یادگیری خودش چه کاری انجام می‌دهد؟ به عبارتی یادگیرنده چگونه فرایندهای شناختی خود را ارزیابی و کنترل میکند.
مزایای فراشناخت چیست؟
فراشناخت به دانش آموزان کمک میکند که آموخته های خود را به فعالیت ها و موقعیت های جدید و ناآشنا منتقل کرده و آنهارا تطبیق دهند. بطوری که آنها به آگاهی فراتر از موضوع درسی دست می‌یابند. آنها همچنین به موقعیت های مختلف یادگیری، و به خودشان به عنوان یادگیرنده در این موقعیت های مختلف فکر میکنند. وقتی پینتریچ(۲۰۰۲) میگوید “دانش آموزانی که درباره انواع مختلف استراتژی های یادگیری، تفکر و حل مسئله آگاهی دارند، بیشتر از این استراتژی ها استفاده میکنند.” ، توجه کنید که دانش آموزان باید از این استراتژی ها و فرایندهای تفکر آگاه باشند، نه اینکه صرفا آنها را به کار ببرند. به عبارت دیگر، اگر شما یک مسئله را به نحو کارآمدی حل می‌کنید، فراشناخت به این اشاره دارد که شما بدانید چطور فکر کردید و چه فرایند تفکری را انتخاب کردید که به جواب رسیدید، و چرا این فرایند تفکر مفید است و به جواب می‌رسد. بدین ترتیب، شما از نحوه تفکر خود آگاهی کسب می‌کنید.
فراشناخت به دانش آموزان کمک میکند که از نقاط ضعف و قوت خود به عنوان یادگیرنده آگاه شوند. نکته اصلی این است که شخص محدودیت دانش و توانایی خود را شناسایی کرده و سپس راهی را برای افزایش دانش و توانایی خود پیدا کند.
نبود فراشناخت در تحقیقی توسط دانینگ، جانسون، ارلینگر و کراگر(۲۰۰۳) بررسی شده است. آنها دریافتند که مردم معمولا از ناتوانی های خود ناآگاه اند، و نسبت به ضعف های خود در مهارت های اجتماعی و شناختی شان بینش ندارند. به عبارتی، اگر مردم فاقد مهارت کافی برای دادن جواب درست اند، آنها همچنین فاقد این توانایی هستند که بدانند چه زمانی پاسخ های خودشان یا دیگران اشتباه است. این تحقیق نشان می‌دهد که پیشرفت توانایی های فراشناختی در موقعیت های زیادی مورد نیاز است.
چگونه فراشناخت را تمرین کنیم؟
در “ارتقا فراشناخت دانش آموزان”، تنر(۲۰۱۲) فعالیت های مشخصی را پیشنهاد میکند، که در موقعیت های بسیاری کاربرد دارد. از جمله:
۱.پیش ارزیابی- تشویق دانش آموزان که تفکر خود را ارزیابی کنند: “من در حال حاضر درباره این موضوع چه اطلاعاتی دارم که بتواند یادگیری من را هدایت کند؟
۲.مرحله ابهام- تمرین کردن شناسایی ابهام ها: “گیج کننده ترین و مبهم ترین چیزی که امروز یاد گرفتم چه بود؟”
۳.ارزیابی های معطوف به گذشته- سوق دادن یادگیرندگان به شناسایی تغییرات فرایند فکری: “قبل از این درس، من فکر می‌کردم که… حالا فکر میکنم که…” یا “چگونه تفکر من در طول زمان تغییر میکند؟”
افزون بر این، وایمر(۲۰۱۲) توصیه هایی در زمینه افزایش آگاهی فراشناخت دانش آموزان ارائه میکند:
“بسیار مهم است که به شیوه ای واضح و هماهنگ، دانش آموزان را از خودشان به عنوان یادگیرنده آگاه کنیم. باید علاوه بر پرسش “چه یاد می‌گیری؟” از آنها بپرسیم “چگونه یاد می‌گیری؟” ما باید دانش آموزان را با کارآمدی یا ناکارآمدی رویکردهایشان مواجه کنیم. باید به آنها راه های جایگزین پیشنهاد داده و کارآمدی رویکردهایشان را به چالش بکشیم.”
در همین راستا، سالواتوری و دوناهیو(۲۰۰۴) پیشنهاد میکنند که دانش آموزان متون و فعالیت های دشوار را به عنوان بخشی از یادگیری عمیق بپذیرند، به جای اینکه به آنها به عنوان مانع نگاه کنند.
درنهایت، فراشناخت نیازمند این است که دانش آموزان به وقایع ذهنی شان موجودیت خارجی ببخشند و آنها را به عنوان موضوعی برای تفکر در نظر بگیرند، مثلا فکر کردن به اینکه یادگیری یعنی چه؟، آگاهی داشتن از نقاط ضعف و قوت خود در موقعیت های گوناگون، برنامه ریزی برای ملزومات یک هدف، شناسایی و اصلاح اشتباهات، و از پیش آماده شدن برای فرایند یادگیری.
یکی دیگر از کاربردی های فراشناخت در فلسفه و علوم عرفانی میباشد. زمانی که شما از خود، فرایند تفکر و آنچه در ذهنتان میگذرد خبر داشته باشید، میتوانید آن را به کنترل در آورده و در نتیجه ارزیابی های دقیق تر و بدون خطا از اطراف خود داشته باشید.
در علوم امروزه این امر شناخت راجع به شناخت و رسیدن به مراحل فعالیت بهتر ذهنی را با تست دامنه تمرکز اندازه گیری میکنند. بسیاری از بچه ها نه عقب ماندگی ذهنی دارند نه بچه های شر و شیطان یا کند ذهنی هستند بلکه تنها با انجام تست روانشناسی میتوانید بفهمید مشکل آنها در میزان توجه و سپس اقدامات روانپزشکی برای آنان است.
بدون دیدگاه