اروس و تاناتوس نظریه فروید در مورد غریزه را تشکیل میدهد که در تمام طول زندگی، انسان را به دو جهت متفاوت میکشد.
غریزه چیست
طبق عقیده ی فروید دو غریزه در انسان وجود دارد که او را به سمت های متفاوتی میکشد و باعث بروز رفتارهای متفاوتی ست.
- غریزه جنسی
- غریزه مرگ
مثلا تا کنون فکر کرده اید شخصی که از جنگ برگشته به چه دلیل تمایل به خواب دیدن راجع به جنگ و آزار خود دارد؟
چرا معشوقی که مدام دم از احساسات و تعهد میزد ناگهان خیانت میکند؟
یا به چه علت مردم به دنبال غذا، سرپناه و لذتی که از غرایز جنسی می آید هستند؟
نظریه فروید در مورد غریزه همین دو دسته اعمال را شامل میشود.
یک سری برای ادامه ی زیست فیزیکی یا روانی انسان و دیگری برای از بین بردن آن است.
1. غریزه جنسی
یا امروز میتوان آن را غریزه زندگی نام برد؛ تمام اعمالی است که انسان برای زنده ماندن، در جمع بودن، لذت بردن و درنهایت تولید مثل انجام میدهد.
به عقیده فروید عشق نیز یکی از انواع حنبه های غریزه ی زندگی هست.
که معمولا به شکل تعاملات جنسی بروز پیدا میکند و حتی ممکن است برخی از سازو کار های دفاعی معیوب ما را سازگار تر کند.
2. غریزه مرگ
برخلاف غریزه جنسی نظریه فروید در مورد غریزه مرگ میل به نابودی نوع بشر است.
او در نوشت خود تحت عنوان: فراتر از اصل لذت، اظهار کرد انسان تمایل ذاتی به نیستی و نابودی دارد. همان چیزی که قبل از وجود داشتن بشر بوده.
یعنی نیستی و هیچ بودن!
به همین دلیل رویاهای آزار دهنده، تکرار وقایع ناخوشایند و فراموش نکردن تروماها را همگی حداقل یکبار تجربه کرده ایم.
برای رفع این مورد معمولا انسان پرخاشگری میکند ولی اگر بخواهد درون خود نگه دارد به خودکشی و طیف خودآزاری میرسید.
3. دستیابی به غرایز
نظریه فروید در مورد غریزه میگوید: آنها سرکوب نمیشوند. در نهایت این دو تمایل بشری به لذت و مرگ وجود دارد.
اما خیلی وقتها ما راهکارهایی برای واپسرانی یا عقب بردن تمایلات، خواست ها و آرزوهایمان داریم. دلیل آن چیست؟
زیرا غریزه نیست که سرکوب میشود بلکه ارائه ایده آلانه آن سرکوب میشود.
به این معنا که ما حتی توانایی دسترسی به ابتدایی ترین غرایز خود را نداریم.
ما توانایی رسیدن به بروز آنها در جهان کنونی را نداریم.
البته این ایدئولوژی در جنگ جهانی ارائه شده و قطعا فروید تحت تاثیر وقایع آن موقع بوده.
تفاوت غریزه و ناخودآگاه
نظریه فروید در مورد غریزه این است که برخلاف ناخودآگاه بروز عینی تری در رفتار دارد.
ما مستقیما سیگار میکشیم و پشت این یک غریزه خاص وجود دارد که آن مرگ است.
میخواهیم به چیزهایی برسیم و تمایل داریم آنها را هر طور شده به دست بیاوریم. مثلا میل جنسی را یک نیاز عادی و طبیعی میدانیم.
اما ناخودآگاه از اعمال سرکوب شده و یا معضلات جامعه و فرد به وجود میاید.
اروس و تاناتوس
اینها نام دو خدا در یونان بوده است. اروس خدای عشق و زاد و ولد و تاناتوس مرگ و نابودی.
فروید برای غرایز زندگی و مرگ از این دو استفاده کرده.
- اروس: تعاملات اجتماعی، عشق و نیاز به بقا ست.
- تاناتوس: اعمال خطرناک مثل نوشیدن مشروب و رانندگی پرخطر و ..
چیزی که مشخص است و انتقادی که به فروید وارد است، انتزاعی بودن تمام این مسائل است.
آنها را نمیتوان آزمایش کرد یا با یکدیگر مقایسه کرد. در هرفرد ممکن است این دو غریزه بروز پیدا بکند یا خیر حتی روش های ابراز آن نیز متفاوت خواهد بود.
واکر پرسی، در کتاب سندرم تاناتوس اینطور ماجرا را تعریف میکند که یک پزشک از زندان آزاد میشود و به زادگاه خود برمیگردد.
ناگهان متوجه میشود تمام مردم آنجا ناخودآگاها تحت یک آزمایش با تغییر ماهیت انسانی هستند.
تعادل بین غریزه زندگی و مرگ
تشخیص غرایزی که در ما وجود دارد، همان غریزه مرگ و زندگی، باعث میشود ما بتوانیم از آنها هوشیارانه تر استفاده کنیم.
چه بسا به موقع جلوی آنها را بگیریم زیرا میدانیم در نهایت آنها در کنار یکدیگر باعث زندگی ما میشوند.
هرچند که فروید معتقد بود همه تا حدودی روانرنجور هستیم و انسان سالمی که به رستگاری میرسد بسیار نادر است.
اما پیدایی تعادل بین این دو غریزه میتواند روان و رفتار ما را معتدل کند.
تعادل در غرایز به معنای به موقع و مناسب پاسخ دادن به هر کدام از آنهاست.
اگر خشم و پرخاشگری وجود دارد با یک ورزش تخلیه شود.
اگر میل جنسی، بقا و امنیت وجود دارد، بدون آزار و آسیب به دیگری باشد.
نتیجه گیری:
نظریه فروید در مورد غریزه این است که هر دو غریزه مرگ و زندگی در ما وجود دارد ما را به سمت و سوی خاص خود میکشد.
ما با آگاهی از اینکه اصلا غریزه مرگ چه میکند و چرا وجود دارد احتمالا آسوده تر با سطح خود انتقادی کمتر خواهیم بود.
و غریزه زندگی را در زیست خود یک تعریف نسبتا سالم خواهیم داشت.
منابع:
[…] بخش های مختلف دیگری از حوزه ی روانکاوی مثل ناخودآگاه، غریزه و عقده های ادیپ و الکترا نیز مسئله ازدواج را مظرح […]