تکنیک های گفتار درمانی / روانکاوی فروید

زیگموند فروید با ابداع تکنیک های گفتار درمانی، لازمه‌ی رهایی از ناراحتی روحی ـ روانی را نفود به ناخودآگاه و کشف و روبه رویی با انواع سرکوب ها و تعارضات می‌داند.

 

گفتار درمانی / روانکاوی چیست

آشنایی با تکنیک های گفتار درمانی، این روش قدیمی اما پرطرفدار، نیازمند مطالعه تاریخچه‌ای کوتاه از نظریات نخستین موسس آن می‌باشد.

گفتار درمانی یا روانکاوی بر اساس آموزه های فروید، روانشناس اتریشی قرن 19 میلادی می‌باشد.

روانکاوی طبق گفته ی زیگموند یعنی:

تجسس در ضمیر ناخودآگاه افراد برای کشف تعارضات، خشم، ناراحتی و معضلات سرکوب شده است. روانکاوی به بیمار کمک می‌کند به ناخودآگاه شخصیت خود بنگرد، به آنها آگاه و روبه رو شود.

گفتار درمانی به معنای تلاش آگاهانه روانکاو با استفاده از ابزار مخصوص جهت:

• آوردن ناخودآگاه به خودآگاه
• آشنایی با ابعاد ناخودآگاه
• دستیابی به سرکوب ها، تعارضات و تجربیات نادیده گرفته شده در گذشته
• حل اختلالات روان از پایه و اساس، نه تنها از بین بردن علائم بیماری

باور اصلی درمانگرانِ متمایل به گفتار درمانی یا روانکاوی چنین است:

ضمیر ناخودآگاه دارای باور ها، احساسات، اعمال و سرکوب های فراوان است که مهم‌ترین آنها در طول عقده ادیپ و الکترا به وجود آمده‌اند.
کار روانکاو رساندن بینش کافی به مراجعِ خود درباره ی این ناخودآگاه است.

روانکاوی چیست

روانکاوی (به انگلیسی psychoanalytic) همانطور که می‌توان از نام آن پی برد یعنی کاویدن روان افراد.
این رشته از روانشناسی نیازمند تحقیق و تفحص در روان، گذشته، شک شخصیت انسان و همینطور حل تعارضات شخصی خود درمانگر است.

روانکاوی یعنی نفوذ به اعماق ناخودآگاه به وسیله:

• گفتار درمانی
• لغزش های زبانی
• تست های فرافکن
• تعبیر خواب
•  تداعی آزاد

پیروان جدید روانکاوی، گفتار درمانی را به معنای قدیمی آن گرامی می‌دارند؛ در عین حال، تلاش می‌کنند تا تاثیر بیشتری از یافته ها و برداشت های حرفه ای خود به بیمار منتقل کنند.

نمونه جلسات روانکاوی

جلسات روانکاوی طولانی و معمولا سالیان دراز به طول می‌انجامد تا تاثیرات آن دیده شود؛ آن هم تنها به یک دلیل است که دسترسی به ناخودآگاه و به روی سطح آوردن تمام تجربیات و حل کردن آنها کار ساده و دو روز نیست.

دلایل طرفداران بزرگ و به نام از رویکرد روانکاوی از جمله آلفرد آدلر، ملانی کلاین، اریک اریکسون، اریک فروم و یونگ، چند دلیل عمده دارد که در تکنیک های گفتار درمانی و نمونه جلسات روانکاوی خلاصه شده است.

در جلسات یک روان درمانگر چه اتفاقی می‌افتد

نمونه جلسه روانکاوی به صورت زیر می‌تواند جریان داشته باشد:

1. روانکاوی، درمان عمیق و ریشه‌دار است که تمرکز آن بر ناخودآگاه به رسمیت شناخته شده؛ لزا حل تعارضات قبلی درمانگر شرط اول هست.
2. جلسات باید طوری تعبیه شود که مراجع به راحتی از احساسات، افکار، خواب ها، باور ها و حتی تعبیر زندگی خود و دیگران بگوید.
3. معمولا کاناپه ای بزرگ و راحت در اتاق هر روانکاوی پیدا می‌شود؛ مراجع روی آن دراز می‌کشد و گفتار درمانی آغاز می‌گردد.
4. روانکاو با صندلی پشت سر او می‌نشیند، درمانجو را تشویق به صحبت از مشغولیت های ذهنی، افکاری که در سر دارد و هر نوع صحبت آزادی که می‌خواهد، می‌کند.
5. فروید و روانکاوان با او هم عقیده هستند که ندیدن فرد غریبه، از جمله روانشناس، می‌تواند در بیان بدون حد و مرز احساسات و عقاید کمک کننده باشد.
6. در آخرین مرحله از یک جلسه روانکاوی، گفته های مراجع مورد بحث و تحلیل هم از جانب شخص و هم درمانگر قرار می‌گیرد.

به یاد داشته باشید سرکوب و دوری از درمان اتفاقاتی‌ست که برای بسیاری از افراد می‌‌افتد.

ممکن است شما با رسیدن به جایی از بحث که دوست ندارید، احساس امنیت نمی کنید یا به نظرتان بی اهمیت است، صحبت را عوض کنید؛ سکوت کنید یا جلسات را یکی در میان حاضر شوید.

فروید و یونگ به عنوان پیشکسوتان این حوزه، دوری جویی از برخی دسته بندی های ذهنی و خاطرات را بسیار ارزشمند می‌دانند زیرا دقیقا همین نقاط قرمز که راجع به آن سکوت پیش می‌آید، سرکوب ها و تعارضات را آشکار می‌کند.

چند نکته در طول جلسات روانکاوی که باید بدانید

• جلسات روانکاوی 3 تا 5 جلسه در هفته و نیازمند صبوری جهت هر گونه فرار ذهنی، انکار یا فراموشی از گذشته ی درد آور و ناخوشایند است.
• طولانی بودن جلسات به دلیل درمان عمیق، ریشه‌ای، نفوذ به ناهشیاری و مقاومت سالها زندگی فردی شما می‌باشد.
•  خارج از اتاق درمان همیشه نیرویی تاثیر گذار بر روند درمان است. همه‌ی ما بیشتر از اینکه در جلسات تکنیک های گفتار درمانی با فردی آگاه باشیم در خیابان و بین خانواده و دوستانی عادی زمان خود را سپری می‌کنیم. پس حتما برنامه‌ای برای حفظ سلامت روان، خارج از ساعات گفتار درمانی تعبیه کنید.
• روانکاوی علمی‌ عمیق و بنیادی برای حل مشکلات شما است و درمانگر معتقد است علائم بیماری گزارش شده ( مثلا بی‌خوابی، پر اشتهایی و..) ریشه ای عمیق تر دارد؛ درباره ی روند درمان و نظر درمانگر اگر دچار سوتفاهم شده‌اید، سوال بپرسید.

آموزش روانکاوی

چند روش برای آموزش روانکاوی کردن وجود دارد.

1. ابتدا به خود و اعمالتان بینش کافی کسب کنید. از طریق مطالعه‌ی بسیار و انجام فعالیت های خودآگاهی از جمله مدیتیشن می‌توانید در مسیر روانکاویدن قرار بگیرید.
   پیشنهاد می‌کنیم کتاب نیمه تاریک وجود و کتاب هایی همسو با او را مطالعه فرمایید.
2. آموزش روانکاوی کاری بسیار سخت و چالش برانگیز است زیرا همیشه اتفاقات خوشایند در ناهشیار وجود ندارد پس برای قدم بعدی عزت نفس خود را بالا ببرید.
3. نگاه خاکستری به دنیا داشته باشید. افراد مجموعه‌ای از شکست و پیروزی، خوشحالی و غم، سرافکندگی و سربلندی هستند؛ پس در زمان هایی که از خود ناامید، ترسیده و غمگین می‌شوید کمتر به سرزنش گری و نشخوار بپردازید به جای آن مسیر پیش رویتان را بهتر از گذشته شکل دهید.

تکنیک های گفتار درمانی / روانکاوی

چند تکنیک گفتار  درمانی وجود دارد که بسیار معروف و  شایع جهت استفاده ی روانشناسان است:

1.لکه های جوهر رورشاخ

رورشاخ یک آزمون یا تست روانشناسیِ فرافکن است؛ به این معنا که آزمون در جهت بیرون کشیدن ناخودآگاه شخصی درست شده.

افراد از نظر اهمیت به لکه ها و مدلی که آنها را می‌بینند با هم متفاوت هستند زیرا زندگیِ از سر گذشته‌شان متغیر است. پیشنهاد شده قبل از جلسات به عکس های لکه نگاه نکنید تا ذهنیتی از قبل تعریف شده پیش نیاید.

1. برگه های تقریبا اندازه A4 با طرح ها متفاوت به شما نمایش داده تا هر چیزی که در ابتدا شما را به خود جلب می‌کند، اشیا یا افرادی که می‌بینید را گزارش دهید.
2. در این مرحله تمام گفته های شما درج شده و سپس گفتار درمانگر با شما راجع به صحت هر کدام و چک کردن تصاویر سوال می‌پرسد.
3. در جلسه ی بعدی، تفسیر  تست روانشناسی به علاوه شناخت نسبی که جلسات پیشین به روانکاو داده، اطلاعات ارزشمندی است که هدف درمانی را مشخص می‌کند.

2. لغزش فرویدی

به لغزش زبانی هم معروف است؛ هدف از این تکنیکِ گفتار درمانی بیرون کشیدن ناخودآگاه با صحبت و پرسش و پاسخ ها است.

گفتار درمانی، یکی  از فضاهای مناسب برای پیدا کردن لغزش زبانی هست؛ همینطور در زندگی روزانه نیز ممکن است ما به لغزش های فرویدی دچار شویم.

فروید معتقد بود زمانی که افراد چیزی سوای آنچه در آگاهی بوده به زبان می‌آوردند آن لغزش در زبان در واقع محل پیدایش تمایلات سرکوب شده و احساسات و افکار نادیده گرفته، می‌باشد.

به طور مثال، می‌خواهید دوست جدید خود را صدا بزنید اما نام شخصی قدیمی که فکرتان را مشغول نگه داشته و زمانی شخصی عزیز برایتان بوده را به زبان می‌آید.

3.تجزیه و تحلیل انتقال

انتقال یکی از مراحل مهم در روند گفتار درمانی به شمار می‌آید؛ انتقال به معنای تمام احساسات و افکار و اعمالی‌ست که از سوی درمانجو به درمانگر می‌رسد.

فروید در نوشته های خود می‌گوید:

گاه مراجعان، من را شخصی بسیار مهم در گذشته‌ی خود می‌پندارند و آنطور که باید با آنها رفتار می‌کردند، با من برخورد دارند. این مسئله گاه خوب و گاه بد است. اگر از او نفرت داشته باشند یا بترسند روی درمان تاثیر میگذارد. اما لازمه ی جلسات روانکاوی همین انتقال هست؛ زیرا عواطف بالا آمده از ناخودآگاه را نشان می‌دهد.

تکنیک تجزیه و تحلیل انتقال به معنای:

• احساسی که درمانجو بعد از چندین جلسه و صحبت از خودش نسبت به درمانگر پیدا می‌کند
• انتقال، احساسی شدید و عمیق به دلیل عاطفه ی ضربه خورده در گذشته‌ی بیمار است.
• اهمیت تکنیک تجزبه و تحلیل برای درمان روانی از آن جهت است که به درمانگر اطلاعات خوبی راجع به هدف درمان می‌دهد. آیا عدم حس استقلال به خاطر تربیت باعث شده فرد بیمار شود یا رابطه‌‌ی آسیب دیده‌ با پدرش که به بقیه ی مردان وابسته می‌شود

4.تداعی آزاد

در اینجا، درمانگر از درمانجو می‌خواهد تمام افکار خود را بدون خجالت بیان کند.

مهم نیست به چه چیزی فکر می کند و به نظر بی اندازه بی‌ربط باشد، تداعی آزاد باید محیطی امن برای بیرون آوردن خاطرات سرکوب شده که در ناخودآگاه جای گرفته، باشد.

اگر خودسانسوری زیاد بود ممکن است صحبت آزاد به نتیجه‌ای نرسد.

نوعی از تداعی آزاد به این صورت است:

1. روانکاو کلماتی به بیمار می‌گوید
2. بعد از هر کلمه، عبارت یا جمله از او می‌خواهد بلافاصله هر چیزی به ذهنش آمد را باز‌گو کند
3. بسیاری از این سخنان که نیازمند درج توسط گفتار درمانگر است، چالش های ذهنی مراجع را نشان می‌دهد
4. زمانی که برای این بازگو کردم، مکث توسط درمانجو اتفاق می‌افتد با اینکه تداعی آزاد ندارد اما نشانه ی کافی به گفتار درمانگر می‌دهد تا بیشتر راجع به آن موضوع صحبت کند
5. در مرحله ی بعدی هم تمام این گفته ها بررسی می‌شود و روانکاو همراه با بیمار به بررسی ارتباط هر کدام از وضعیت کنونی او می‌پردازد

5.تحلیل رویا

می‌توانید مقاله ی کاملی از یونگ، روانکاو مطرح و شاگرد فروید، در این باره بخوانید.

تحلیل رویا در تکنیک های گفتار درمانی جای بسیار ارزشمندی دارد.

فروید معتقد بود ذهن ناخودآگاه از خودآگاه محافظت می‌کند؛ نمی‌خواهد محتوای گاه ترسناک، منزجر کننده و اعمال غم‌انگیز گذشته وارد حافظه ی هشیار فرد شود.

اما در خواب، افراد کمتر هشیاری دارند پس رویاها می‌توانند دریچه ای به سوی ناشناخته های ذهن باشند.

اما این تحلیل رویا نیازمند فردی حرفه ای، دانش آموخته و با تجربه ی کافی است زیرا تعبیر خواب دقیقا به سادگی اتفاقی که در بیداری می‌افتد نیست.
هر صحبت، احساس، اشخاص و فضایی که در خواب دیده می‌شود نمادی از مسئله ی عمیق در زندگی‌تان است که شاید در ظاهر هیچ ربطی به هم نداشته باشد.

روانکاوی برای چه کسانی مناسب است

1. در مرحله ی اول کسانی که در وضعیت بحرانی در حال حاضر قرار ندارند. اگر فرد لبریز از اضطراب، پارانویا و هزیان باشد هیچ توانایی برای گفتار درمانی نخواهد داشت.
2. افرادی بدون کمترین بینش نسبت به خود، جهان و روابط. این دسته هم مانند دسته ی اول با اینکه بیماری روانی ندارند اما مقابله ی شدیدی در برابر متد های درمانی پیش می‌گیرند.
3. اشخاص تمایلِ رسیدن به نتایج زود هنگام دارند؛ همسرشان فوت کرده و می‌خواهند در عرض دو ماه غم از دست دادنش را حل کنند؛ زنی از کودکی عصبانی و علائم نافرمانی داشته، حالا می‌خواهد تا آخر ماه بر پرخاشگری خود غلبه کند؛ روانکاوی برای این دسته هم مناسب نمی‌باشد.

 

 

 

منابع:

SIMPLY PSYCHOLOGY

PSYCHOANALICTIC.ORG